Cái thời cơm ủ ổ rơm, khói bếp thơm đã trở thành kỷ niệm thân thương của bao người sinh ra từ thôn xóm đồng làng. Tôi không thể nào quên mỗi buổi chiều tà, làn khói xanh tỏa ra từ các mái bếp trong xóm. Những sợi khói mỏng cứ vấn vương, quẩn quanh trên nóc bếp như làn sương mờ ảo, tan vào sau những rặng tre xanh, quấn vào những vòm cây xanh biếc bên chái bếp thuở nào.

***

Mỗi lần đi xa về, bước chân xuống lối rẽ vào làng, lòng ta chộn rộn, ngất ngây trước khung cảnh thanh bình khi gặp làn khói bếp từ các nhà thấp thoáng sau bờ tre, khóm lá. Những khi lất phất mưa phùn, khói bếp dày và thấp hơn, những sợi khói đan dệt yêu thương cho lòng ta man mác nhớ nhung những hương vị đồng quê thân thuộc. Cái mùi khói cay nồng quen thuộc vấn vít trên mái đầu, quần áo mà ấm áp lạ kỳ, khiến người đi xa cứ rưng rưng nhớ về nơi chôn nhau cắt rốn của mình mà chả thế nào quên. Bởi thế mà nồi cơm độn khoai lang nấu bằng nồi đồng điếu vùi trong hơi lửa của rơm rạ vẫn ngon lạ thường! Những ngày xa quê đi học, trong tiếng mưa tí tách, ta chỉ muốn được về nhà để được ăn lưng cơm có mùi khói bếp thơm mà nặng tình, nặng nghĩa ấy biết bao!

Chiều đông, trong cái lạnh tê tái, đi làm đồng về được ngồi đun bếp rồi sưởi đôi tay trên ngọn lửa củi rực hồng, những tàn lửa nổ tí tách bay theo làn khói bốc lên chiếc gác bếp đen màu bồ hóng bỗng thấy lòng ấm cúng biết bao. Thú nhất là những ngày gặt hái tháng mười, cả nhà quây quần bên bếp rạ ăn cơm, ngọn lửa hồng xua tan giá rét. Cái hương bếp ngày mùa vô cùng quyến rũ – Đó là hương thơm của sự bội thu, no ấm, mùi nồng thơm của rơm nếp mới… Nhưng có khi hương khói bếp hao gầy bởi những ngày bão táp mưa sa. Bát cơm độn chỉ bữa lưng, bữa vực. Mỗi lần đun bếp rơm, tôi lấy que gẩy những hạt nẻ trắng tinh nổ bung từ những hạt thóc còn sót lại trong rơm, cho vào chiếc ống sữa bò rồi cũng mấy đứa bạn ăn nhí nhách. Xa rồi, càng nhớ về làn khói bếp những năm dài khốn khó. Mẹ tảo tần vun từng mô rạ, nắm rơm. Lòng se sắt nhớ về trận bão năm nào, mưa gió làm ướt hết rơm rạ, mẹ phải ngồi đốt củi để hong những nắm rạ cho khô mới có đồ đun. Khói nghi ngút khiến mắt mẹ cay xè, nhưng mẹ cũng nấu xong cơm cho cả nhà khỏi đói…

Giờ đây người dân quê đã có cuộc sống no ấm, ổn định, bếp củi rồi bếp rơm rạ chỉ còn trong ký ức, nhưng tôi vẫn bùi ngùi nhớ về hương khói bếp năm nào! Ký ức đó không hề phai nhạt trong lòng ta những đứa con được sinh ra ở đồng quê, gắn bó với mái bếp với những làn khỏi làm chiều. Những ngọn khói đã nuôi ta lớn lên từ những làng quê ngày đó !

Chiều cuối thu 11/2018

Bùi Nhật Lai